TIC TIMOR | Agência da Tecnologia Informação e Comunicação
info@tic.gov.tl +670 77050505


DIRETÓR EZEKUTIVU AJÉNSIA TIC TIMOR I.P. SAI ORADOR IHA WORKSHOP NASIONÁL HO TEMA “DIGITALIZAÇÃO ESTV E AVALIAÇÃO DO DEZEMPENHO DAS DIRETIVAS DO ESTV”


DILI, 19 Marsu 2025____Diretór Ezekutivu Ajénsia TIC TIMOR I.P., Sr. Venâncio Pinto sai orador iha workshop nasionál kona-ba “Digitalização o ESTV e Avaliação do Dezempenho das Diretivas do ESTV,” ne’ebé organiza husi Ministériu Edukasaun liuhusi Diresaun Nasionál Ensinu Sekundáriu Tékniku-Vokasionál (ESTV).

Iha workshop ne’e, Diretór Ezekutivu esplika, bazeia ba programa IX Governu Konstitusionál  TIC TIMOR responsavel ba programa rua hanesan, Teknolojia Informasaun no Komunikasaun nomós Governu Eletróniku.

Ho ida ne’e,  TIC TIMOR iha ninia misaun,  atu jere infraestrutura rede Governu nian, sentraliza dadus Governu  no dezenvolve aplikasaun inklui sistema sira hodi suporta transformasaun dijitál.

Vizaun mak hanesan, modernizasaun ba servisu públiku, espasaun ka habelar konetividade asesu ba área rural no área urbana.   

Xefe Ezekutivu esplika, importánsia dijitalizasaun ba Governu  maka hanesan, efisiensia, produtividade, redusaun kustu, hasa’e involvementu no partisipasaun sidadaun sira inklui foti desizaun bazeia ba dadus. 

“ Kuandu ita ko’olia kona-ba efisiénsia,produtividade no redusaun ba sistema ida, tenke iha involvimentu sidadaun sira no sidadaun sira tenke hatene ona benefísiu husi sistema ne’e, rasik no tenke iha inovativu katak aplikasaun ida ne’ebé iha ninia kontinuasaun,”.

Diretór Ezekutivu mós akresenta katak, preparasaun Governu Timor-Leste ba infraestrutura dijitalizasaun iha pilar tolu hanesan, Infraestrutura Dijitalizasaun, Sentru Dadus Dijitál Governu nian, inklui Dezenvolvimentu Sistema no Aplikasaun.

“Ko’alia kona-ba, infraestrutura dijitál tenke iha infraesturura nasionál TIC nian, ita mós halo melloramentu ba pontu distribuisaun no asesu rede. Alende ne’e, tenke iha dadus primáriu Governu Eletróniku nian, sentru kontinuidade negósiu nian no solusaun ba sentru dadus inklui sistema servisu públiku no servisu cloud Governu nian,”.

Lider másimu TIC TIMOR ne’e realsa tana katak, iha tinan 2024 TIC TIMOR konsege halo poupansa ba orsamentu iha áre ICT nian ho montante $ 11 milloeñs ba dezenvolvimentu aplikasaun. Karik Ministériu Edukasaun nia planu hakarak eskola hotu-hotu iha website la presiza ona preve osan  tanba TIC TIMOR prontu atu dezenvolve la ho kustu.

Atu aplika dijitalizasaun, tenke prepara enkuadramentu legal no iha buat tolu ne’ebé Timor-Leste seidauk iha hanesan, Lei ba Protesaun Dadus no Privasidade, Lei ba Krime Sibernétika, Regulamentu ICT no Polítika Dijitál nian inklui alfabetizasaun dijitál liu husi kapasitasaun.

Diretór Ezekutivu informa liu tan katak, dezafiu ba transformasaun dijitál maka hanesan, difikuldade iha servisu konetividade lokál ba backbone Govrnu nian, kustu ne’ebé elevadu iha servisu konetividade internet, ameasa seguransa no kestaun privasidade, falta kompeténsia limitasaun iha orsamentu no rekursu.

“Ko’alia kona-ba Governu, Edukasaun mós parte ida husi Governu tanba TIC TIMOR nia papél atu asegura dijitalizasaun estadu. Ita ko’alia kona-ba dijitál ita mós iha dejafiu transformasaun muda ema nia mentalidade his konvensionál bai ha dijitál se ita atu halo transformasaun ba dijitál tenke mudaema nia mentalidade,”.

Alende ne’e Diretór mós informa katak, planu servisu públiku ba futuru karik iha tinan 2026  Sentru Dadus tolu maka estabelese ona Governament Hybrid Cloud Computing, Atificial Intelligence, Internet of Things, Big Data no BlockChain Technology.

Iha fatin hanesan, Sekretáriu Estadu Ensinu Sekundáriu Jerál no Sekundáriu Tékniku Vokasionál Sr. Domingos Lopes Lemos agradese, ba TIC TIMOR ne’ebé hanesan parseiru dezenvolvimentu hodi fahe matéria ruma kona-ba dijitalizasaun atu nune’e bele implementa iha eskolla sira hodi implementa progresu dijitalizasaun hodi asegura ba programa IX Governu nian.

“Edukasaun maka baze sustentavel nasaun nian tanba ne’e workshop ida ne’e hala’o hodi prepara estudante sira adapta aan iha era dijitál,”.

Governante ne’e hatete, liuhusi workshop ida ne’e, sei aborda informasaun sira atu nune’e bele halo avaliasaun diretiva Diresaun Nasionál Ensinu Sekundáriu Tékniku Vokasionál.

Entretantu workshop ne’e hala’o  iha salaun Ian Marin Infordepe Balide no hetan partisipasaun másimu husi Diretór Jerál Eskola Sekundáriu Tékniku Vokasionál, Diretór Edukasaun Munisipál sira.