DILI, 20 Marsu 2025___Diretór Ezekutivu TIC TIMOR I.P., Sr. Venâncio Pinto akompaña husi Diredór Diresaun sira sai orador iha Semináriu Internasionál ho tema “Hanessing Digital Transformation to Srengthen public services Adnvancing Transparancy, Efificiency and Efecetiveness.
Iha workshop ne’e, Diretór Ezekutivu esplika, bazeia ba programa IX Governu Konstitusionál ne’ebé atibui ba Ministériu Transporte no Komunikasaun (MTK), TIC TIMOR responsável ba programa rua hanesan, Teknolojia Informasaun no Komunikasaun nomós Governu Eletróniku.
Ho ida ne’e, TIC TIMOR iha ninia misaun, atu jere infraestrutura rede Governu nian, sentraliza dadus Governu no dezenvolve aplikasaun inklui sistema sira hodi suporta transformasaun dijitál.
Vizaun mak hanesan, modernizasaun ba servisu públiku, espasaun ka habelar konetividade asesu ba área rural no área urbana.
Xefe Ezekutivu esplika, importánsia dijitalizasaun ba Governu maka hanesan, efisiensia, produtividade, redusaun kustu, hasa’e involvementu no partisipasaun sidadaun sira inklui foti desizaun bazeia ba dadus.
“Kuandu ita ko’olia kona-ba efisiénsia,produtividade no redusaun ba sistema ida, tenke iha involvimentu sidadaun sira no sidadaun sira tenke hatene ona benefísiu husi sistema ne’e, rasik no tenke iha inovativu katak aplikasaun ida ne’ebé iha ninia kontinuasaun,”.
Diretór Ezekutivu mós akresenta katak, preparasaun Governu Timor-Leste ba infraestrutura dijitalizasaun iha pilar tolu hanesan, Infraestrutura Dijitalizasaun, Sentru Dadus Dijitál Governu nian, inklui Dezenvolvimentu Sistema no Aplikasaun.
“Ko’alia kona-ba, infraestrutura dijitál tenke iha infraesturura nasionál TIC nian, ita mós halo melloramentu ba pontu distribuisaun no asesu rede. Alende ne’e, tenke iha dadus primáriu Governu Eletróniku nian, sentru kontinuidade negósiu nian no solusaun ba sentru dadus inklui sistema servisu públiku no servisu cloud Governu nian,”.
Lider másimu TIC TIMOR ne’e realsa tan katak, iha tinan 2024 TIC TIMOR konsege halo poupansa ba orsamentu iha área ICT nian ho montante $11 milloeñs ba dezenvolvimentu aplikasaun.
Atu aplika dijitalizasaun, tenke prepara enkuadramentu legál no iha buat tolu ne’ebé Timor-Leste seidauk iha hanesan, Lei ba Protesaun Dadus no Privasidade, Lei ba Krime Sibernétika, Regulamentu ICT no Polítika Dijitál nian inklui alfabetizasaun dijitál liuhusi kapasitasaun.
Diretór Ezekutivu informa liutan katak, dezafiu ba transformasaun dijitál maka hanesan, difikuldade iha servisu konetividade lokál ba backbone Governu nian, kustu ne’ebé elevadu iha servisu konetividade internet, ameasa seguransa no kestaun privasidade, falta kompeténsia limitasaun iha orsamentu no rekursu.
“Ko’alia kona-ba Governu, Edukasaun mós parte ida husi Governu tanba TIC TIMOR nia papél atu asegura dijitalizasaun estadu. Ita ko’alia kona-ba dijitál ita mós iha dejafiu transformasaun muda ema nia mentalidade his konvensionál ba iha dijitál se ita atu halo transformasaun ba dijitál tenke mudaema nia mentalidade,”.
Alende ne’e Diretór mós informa katak, planu servisu públiku ba futuru karik iha tinan 2026 Sentru Dadus tolu maka estabelese ona Governament Hybrid Cloud Computing, Atificial Intelligence, Internet of Things, Big Data no BlockChain Technology.
Iha fatin hanesan Diretór kada Diresaun sira husi TIC TIMOR mós halo esplikasaun ba ida-idak ninia progresu servisu ne’ebé sira hala’o durante ne’e no planu sira iha futuru.
Iha sesaun ne’e, iha mós aprezentasaun kona-ba ekonomia Dijitál ne’ebé aprezenta husi Governadór Banku Central Sr. Helder Lopes, Estate of Emerging Tecnologies ne’ebé aprezenta husi DFINITY Foundation husi Singapura no TL Startup, Sr. Joao Bosco Nahak husi SIMILIE.
Iha aprezentasaun ne’e, partisipa mós husi Ministru Transporte no Komunikasaun Eng. Miguel Marques Gonçalves Manetelu, Prezidente Ajénsia Autónomu sira inklui konvidadus sira.
(MÉDIA TIC)